Lòng mến mộ Đức Ma-ri-a của nhà thơ Hàn Mặc Tử

Lòng mến mộ Đức Ma-ri-a của nhà thơ Hàn Mặc Tử

Nhà thơ Hàn Mặc Tử tên thật là Nguyễn Trọng Trí, sinh ngày 22/09/1912 ở làng Lệ Mỹ, huyện Đồng Lộc, tỉnh Đồng Hới, Quảng Bình. Cha mất sớm,ông sống thời niên thiếu nghèo cùng gia đình, học tiểu học ở Quy Nhơn, học trung học ở Huế. Sau này có thời gian ông vào Nam làm việc (1934-1935). Ông trở ra Quy Nhơn, phát hiện mắc bệnh phong 1936, chữa trị không đúng, bệnh phát nặng, vào nhà thương Quy Hoà và qua đời ở đó ngày 11/11/1940.

Ông Nguyễn Bá Tín, em của nhà thơ diễn nghĩa bút hiệu của anh mình: “Bút hiệu Hàn Mặc Tử, trước hết vì anh tự nhận là nhà thơ nghèo nàn: chữ Hàn của anh là nghèo, không phải là lạnh ; chữ Mặc là thỏi mực, ngụ ý tao nhân mặc khách…Hàn Mặc Tử có ý nghĩa một thi sĩ nghèo nàn nhưng tình thương rộng rãi bao la”.

1 - Hàn Mặc Tử-nhà thơ của Đức tin Công giáo

Ông đã chuyển hoá đức tin thành sự tin tưởng vào sứ mệnh của nhà thơ: “Đức Chúa Trời đã tạo ra trăng, hoa, nhạc, hương, là để cho người đời hưởng thụ, nhưng người đời u mê, phần nhiều không biết tận hưởng một cách say sưa, và nhân đấy, chiêm nghiệm lẽ mầu nhiệm, phép tắc của Đấng Chí Tôn. Vì thế, trừ hai loài trọng vọng là thiên thần và loài người ta, Đức Chúa Trời phải cho ra đời một loài thứ ba nữa: loài thi sĩ. Loài này là những bông hoa rất quý và rất hiếm, sinh ra đời với một sứ mạng rất thiêng liêng: phải biết tận hưởng những công trình châu báu của Đức Chúa Trời đã gây nên, ca ngợi quyền phép của người, và trút vào linh hồn người ta những nguồn khoái lạc đê mê, nhưng rất thơm tho và rất tinh sạch. Bởi muốn cho loài thi sĩ làm tròn nhiệm vụ ở thế gian này, nghĩa là tạo ra những tác phẩm tuyệt diệu, lưu danh lại muôn đời. Người bắt chúng phải mua bằng giá máu, luôn luôn có một định mệnh tàn khốc theo riết bên mình”. (Thư gửi cho Trọng Miên: Quan niệm về Thơ)

Với đức tin này, Hàn Mặc Tử luôn hướng hồn thơ “tin, cậy, mến” của mình về Thiên Chúa và đặc biệt ông rất yêu mến và tôn sùng Đức Ma-ri-a.

2 - Hàn Mặc Tử - thăng hoa trong đau khổ

Cuộc đời của nhà thơ tài hoa mệnh bạc thật ngắn ngủi (28 năm), quãng thời gian trong sáng, an vui không được bao lâu (đến 23 tuổi) thì phát bệnh phong, chữa trị không đúng nơi, sai lầm đưa đến tàn phá cơ thể và bệnh phong càng ngày càng nặng. Sau đó là thời gian đau đớn hành hạ thể xác, tủi cực vì bị xa lánh, thi nhân đã đổ hết bao nhiêu nguồn máu lệ, đã từng uống mật đắng, cười nói, gào thét để giải thoát tâm tư. Tập thơ “Đau thương” - “Thơ Điên” là những tiếng thơ thống thiết, bi thảm của một người biết mình mang án tử. Nhưng khi ý thức rằng mình không còn hy vọng sống lâu, Hàn Mặc Tử đã tìm lại đức tin của ông, tập thơ “Xuân Như Ý” thanh thoát, thăng hoa, đau khổ đã không dìm ông xuống vực sâu nhưng đưa ông lên gần Thiên Chúa.

Theo học giả Thái Văn Kiểm, “Xuân Như Ý” là mùa xuân của Sáng Thế Ký, lúc mà vũ trụ sơ khai, linh khí của Thượng Đế chập chờn trên nước. Mùa xuân vĩnh viễn đó đầy rẫy những lời nguyện cầu của Thánh Kinh, hương lạ mê ly, âm thanh mầu nhiệm, tất cả chìm ngập trong bể hào quang và trong tinh hoa của thi vị. Lòng tin tưởng ở Thượng Đế đã chứng giám, an ủi cho những nỗi thống khổ của Hàn Mặc Tử và giúp cho thi tài được hoàn toàn thành tựu. “Xuân Như Ý” được xem như tập thơ có giá trị hơn hết trong tất cả những thi phẩm của Hàn.”

“Cả trời bỗng diêu diêu như báu vỡ:

Nên tiếng vang thầm dội đến thâm tâm,

Mà ta ngỡ đấng Tiên Tri muôn thuở

Giữa đêm nay còn đứng giảng Phúc Âm.

 

Tứ thời xuân! Tứ thời xuân non nước!

Phút thiêng liêng nhuần gội áng thiều quang

Thiên hạ bình, và trời tuôn ơn phước

Như triều thiên vờn lượn khắp không gian.”

(Nguồn thơm)

 

“Tôi van lơn thầm nguyện Chúa Giê-su

Ban ơn xuống cho mùa xuân hôn phối

Xin tha thứ những câu thơ tội lỗi

Của bàn tay thi sĩ kẻ lên trăng

Trong bao đêm xao xuyến vũng sông Hằng.”

(Đêm xuân cầu nguyện)

Lòng tin tưởng, phó thác đã mang bình an cho tâm hồn và ông hy vọng mình bay lên mãi như cánh chim phượng hoàng “đậu trên triều thiên ngời chói vạn hào quang.” (Ave Maria)

3 - Hàn Mặc Tử - lòng mến mộ Đức Maria

Ông Nguyễn Văn Xê, một người bệnh cùng ở nhà thương phong Quy Hoà với nhà thơ Hàn Mặc Tử và gần gũi với ông những tháng ngày cuối đời, đã nhớ về ông như một con chiên đức hạnh, sốt sắng và yêu mến, tôn sùng Đức Ma-ri-a. Tràng chuỗi Mân Côi luôn có bên mình, ông kín đáo để tay trong túi áo mà lần hạt, đọc kinh mỗi ngày nhiều lần. Hàn Mặc Tử đã tìm đến, phó thác nỗi đau đớn thể xác và buồn tủi tinh thần vào Đức Ma-ri-a. Bàn tay ông đã biến dạng, co quắp tưởng như không giữ được tràng chuỗi nhưng ông vẫn luôn tin tưởng, liên lỉ lần hạt và say đắm trong lời Kinh Kính Mừng:

“Đây rồi! Đây rồi! Chuỗi ngọc vàng kinh

Thơ cầu nguyện là thơ quân tử ý

Trượng phu lời và tông đồ triết lý

Là nguồn trăng yêu mến Nữ Đồng Trinh.”

 

“Để ca tụng bằng hương hoa sáng láng,

Bằng tràng hạt, bằng sao mai chiếu rạng…”

(Ave Maria)

“Hãy cầu nguyện bằng trăm kinh mây gió

Hãy dâng cho một tràng chuỗi trăng sao.”

(Xuân Như Ý)

Đức Ma-ri-a như một vầng trăng tuyệt đẹp, vầng trăng dịu dàng bên nhà thơ Hàn Mặc Tử “Cho tình tôi nguyên vẹn tợ trăng rằm”. “Là nguồn trăng yêu mến Nữ Đồng Trinh”. (Một sự éo le, ngang trái như một nghiệt ngã với nhà thơ là Hàn Mặc Tử rất yêu trăng, nhiều tác phẩm của ông viết về vẻ đẹp, thơ mộng  của trăng, trăng là nét đặc biệt trong thơ của ông nhưng từ lúc bị bệnh phong, mỗi lúc trăng tròn lại là lúc ông bị đau đớn dày vò “như mê man chết điếng”.)

Thân xác ông đang dần bị tàn phá, huỷ hoại, đau đớn tột cùng thì thần trí ông như rung cảm, khai thông để reo như châu ngọc, thơm tho như hương hoa, sáng láng như sao mai…Bài thơ Ave Maria được ông sáng tác như một bài thơ đắc ý nhất trong cuộc đời ông, bài trường ca xuất thần như được thánh hoá, chấp cánh: “thơ tôi bay suốt một đời chưa thấu”…

"Như song Lộc triều nguyên ơn phước cả 

Dâng cao dâng thần nhạc sáng hơn trăng 

Thơm tho bay cho đến cõi Thiên Đàng 

Huyền diệu biến thành muôn kinh trọng thể 

Và Tổng lãnh Thiên thần quỳ lạy Mẹ 

Tung hô câu đường hạ ngớp châu sa 

Hương xông lên lời ca ngợi sum hoà 

Trí miêu duệ của muôn vì rất thánh. 

 

Maria! Linh hồn tôi ớn lạnh! 

Run như run thần tử thấy long nhan. 

Run như run hơi thở chạm tơ vàng... 

Nhưng lòng vẫn thấm nhuần ơn trìu mến. 

Lạy Bà là Đấng trinh tuyền thánh vẹn 

Giàu nhân đức, giàu muôn hộc từ bi. 

Cho tôi dâng lời cảm tạ phò nguy 

Cơn lâm luỵ vừa trải qua dưới thế. 

Tôi cảm động rưng rưng hai hàng lệ 

Dòng thao thao bất tuyệt của nguồn thơ 

But tôi reo như châu ngọc đền vua 

Trí tôi hớp bao nhiêu là khí vị 

Và trong miệng ngậm câu ca huyền bí 

Và trong tay nắm một nạm hoà quang 

Tôi no rồi ơn võ lộ hoà chan. 

 

Tấu lạy Bà. Bà rất nhiều phép lạ 

Ngọc như Ý vô tri còn biết cả 

Huống chi tôi là Thánh thể kết tinh 

Tôi ưa nhìn Bắc Đẩu rạng bình minh 

Chiếu cùng hết khắp ba ngàn thế giới 

Sáng nhiều quá cho thanh âm vời vợi 

Thơm dường bao cho miệng lưỡi không khen 

Hỡi Sứ Thần Thiên Chúa Ga-bri-en 

Khi người xuống truyền tin cho Thánh Nữ 

Người có nghe xôn xao muôn tinh tú 

Người có nghe náo động cả muôn trời 

Người có nghe thơ mầu nhiệm ra đời 

Để ca tụng - bằng hương hoa sáng láng 

Bằng tràng hạt, bằng Sao Mai chiếu rạng 

Một đêm xuân rất đỗi anh linh 

Cho tôi thắp hai hàng cây bạch lạp 

Khói nghiêm trang sẽ dâng lên tràn ngập 

Cả Hàn Giang, cả màu sắc thiên không 

Lút trí khôn và ám ảnh hương lòng 

Cho sốt sắng, cho đê mê nguyện ước. 

 

Tấu lạy Bà, lạy Bà đầy ơn phước 

Cho tình tôi nguyên vẹn tơ trăng rằm 

Thơ trong trắng như một khối băng tâm 

Luôn luôn reo trong hồn, trong mạch máu 

Cho vỡ lở cả muôn nghìn tinh đẩu 

Cho đê mê âm nhạc và thanh hương 

Chim hay tên ngọc, đá biết tuổi vàng 

Lòng vua chúa cũng như lòng thê thứ 

Sẽ ngất ngây bởi chưng thư đầy ứ 

Nguồn thiêng liêng yêu chuộng Mẹ Sầu Bi. 

 

Phượng Trì, Phượng Trì, Phượng Trì, Phượng Trì 

Thơ tôi bay suốt một đời chưa thấu 

Hồn tôi bay đến bao giờ mới đâu 

Trên triều thiên ngời chói vạn hào quang".

Nhà thơ Hàn Mặc Tử sùng kính Đức Ma-ri-a sâu sắc đến mức tưởng như được diện kiếnMẹ, điều có lẽ ông hằng mong ước, nhưng khi trong giây phút xuất thần “thấy long nhan” Mẹ, ông run rẩy, ớn lạnh vì bất ngờ, vì bất xứng, vì Thánh Nhan cao đẹp của Đức Ma-ri-a? Nhưng trước sau “lòng vẫn thấm nhuần ơn trìu mến” của một đứa con đang chịu nhiều nỗi đau, xúc động trước sự thương yêu, quan tâm của Mẹ “giàu nhân đức”.

Hàn Mặc Tử không dấu Mẹ “cơn lâm luỵ vừa trải qua dưới thế” của ông, ông dâng cuộc đời thương đau, “da thịt sượng sần và tê điếng” của mình, “là nguồn đau chầu lạy Nữ Đồng Trinh”. “Ông giữ niềm cậy trông và “cảm động rưng rưng hai hàng lệ”. Nguồn đau của ông đã trở thành nguồn thơ lai láng, sốt sắng, huyền bí, siêu phàm.

Nhà thơ Hàn Mặc Tử sùng kính Đức Ma-ri-a sâu sắc đến mức tưởng như được diện kiến Mẹ, điều có lẽ ông hằng mong ước, nhưng khi trong giây phút xuất thần “thấy long nhan” Mẹ, ông run rẩy, ớn lạnh vì bất ngờ, vì bất xứng, vì Thánh Nhan cao đẹp của Đức Ma-ri-a? Nhưng trước sau “lòng vẫn thấm nhuần ơn trìu mến” của một đứa con đang chịu nhiều nỗi đau, xúc động trước sự thương yêu, quan tâm của Mẹ “giàu nhân đức”.

Hàn Mặc Tử không dấu Mẹ “cơn lâm luỵ vừa trải qua dưới thế” của ông, ông dâng cuộc đời thương đau, “da thịt sượng sần và tê điếng” của mình, “là nguồn đau chầu lạy Nữ Đồng Trinh”. “Ông giữ niềm cậy trông và “cảm động rưng rưng hai hàng lệ”. Nguồn đau của ông đã trở thành nguồn thơ lai láng, sốt sắng, huyền bí, siêu phàm.

"Tấu lạy Bà, lạy Bà đầy ơn phước

Cho tình tôi nguyên vẹn tợ trăng rằm

Thơ trong trắng như một khối băng tâm

Luôn luôn reo trong hồn, trong mạch máu

Cho vỡ lở cả muôn ngàn tinh đẩu

Cho đê mê âm nhạc và thanh hương

Chim hay tên ngọc, đá biết tuổi vàng

Lòng vua chúa cũng như lòng lê thứ

Sẽ ngây ngất bởi chưng thơ đầy ứ

Nguồn thiêng liêng yêu chuộng Mẹ Sầu Bi".

Dù xác thân bị cơn đau hành hạ nhưng lòng yêu mến Đức Ma-ri-a đã làm cho nhà thơ say sưa, bay bổng, « reo trong hồn, trong mạch máu, vỡ lở, đê mê, ngây ngất » trong tình thương, ơn phước thiêng liêng của Mẹ Sầu Bi. Mẹ Sầu Bi (Pièta) đau đớn nhìn Đức Giê-su bị đóng đinh và âu yếm ôm lấy xác của Người vừa được hạ xuống khỏi Thập giá. Một chủ đề của nghệ thuật Ki-tô giáo tạo nên những tác phẩm điêu khắc tuyệt đẹp thể hiện vẻ đẹp nội tâm của Đức Ma-ri-a – Mẹ Sầu Bi.

Nhà thơ Hàn Mặc Tử vô cùng tài hoa đã sáng tác hơn 2 trăm tác phẩm dù chỉ sống vỏn vẹn 28 năm. Bệnh phong, những mối tình bất thành, sự xa lánh của người đời, những đau đớn vì bệnh tật… đã tạo cảm hứng cho những bài thơ ca tuyệt đẹp, huyền bí, điên cuồng… của ông. Nhưng trong sâu thẳm và tinh tuyền, nhà thơ vẫn là một Hàn Mặc Tử có đức tin mạnh mẽ vào Thiên Chúa, yêu mến, tôn kính Đức Ma-ri-a, siêng năng lần chuỗi Mân Côi và « Ave Maria » là bài kinh Kính Mừng của ông riêng dâng cho Đức Mẹ Sầu Bi, người Mẹ từ ái của những tâm hồn đau khổ và phó thác.

Thérèse TB

Bài tham khảo :

- « Hàn Mặc Tử và Chúa » - Lê Văn Lân

- « Thơ Tin - Cậy - Mến của Hàn Mặc Tử » - Lê Đình Thông

- « Ave Maria ! » - Linh mục Nguyễn Trường Thăng

- « Hàn Mặc Tử : Đời, thơ và niềm tin Ki-tô giáo » - nữ tu Nguyễn Thị Tuyệt.